Pakiet mobilności 2022

Pakiet mobilności, czyli zestaw propozycji przepisów mających regulować transport drogowy w ramach Unii Europejskiej, został ostatecznie przegłosowany 8 lipca 2020 roku, a w dniu 31 lipca przepisy zostały opublikowane. Pierwsze zmiany w odniesieniu do czasu jazdy i odpoczynku kierowców w całej Unii Europejskiej zaczęły obowiązywać niespełna miesiąc później, bo już od 20 sierpnia zeszłego roku, a kolejne sukcesywnie są wprowadzane. Największa rewolucja, która dotyczy zwłaszcza 35 tys. międzynarodowych przewoźników wejdzie w życie od lutego 2022 roku. Nie wiesz na czym dokładnie polegają ustalenia pakietu mobilności i co oznaczają dla Twojej firmy? Tego dowiesz się z tego artykułu.

Pakiet mobilności – przepisy

Pakiet mobilności to zbiór regulacji, których celem jest unormowanie transportu drogowego na terenie Unii Europejskiej poprzez zmianę już obowiązujących przepisów w trzech ważnych dla firm transportowych aspektach:

• czas jazdy i odpoczynku oraz tachografy;
• delegowanie kierowców;
• dostęp do rynku.

Przegłosowane w zeszłym roku zmiany, rozpoczynają gorący okres w prawie transportowym, pociągając za sobą kolejne, które będą publikowane w ciągu najbliższych miesięcy – od przepisów technicznych dotyczących tachografów, nowych ustaw i rozporządzeń implementujących dyrektywę o delegowaniu pracowników, przez nowe taryfikatory w poszczególnych krajach, aż po możliwą zmianę polskiej ustawy o czasie pracy kierowców w zakresie zasad wynagradzania czy planowanych aktów prawnych dotyczących systemów wymiany informacji pomiędzy inspekcjami.

Pakiet mobilności – jakie zmiany na rok 2022?

Zmiany od 20 sierpnia 2020 roku

Pierwszy zestaw regulacji zawartych w pakiecie mobilności wszedł w życie 20 sierpnia 2020 r. Zawarte w nim zmiany dotyczą aż pięciu aspektów w przepisach o czasie jazdy i odpoczynku kierowców.

Obowiązkowa organizacja powrotu kierowcy do centrum operacyjnego (bazy) lub miejsca zamieszkania kierowcy co 4 tygodnie:

• powrót na co najmniej 45 godzin;
• w przypadku wykorzystania w trasie dwóch odpoczynków tygodniowych skróconych – powrót przed kolejnym odpoczynkiem tygodniowym regularnym (co 3 tygodnie).

Zaostrzenie reguł dotyczących odpoczynków tygodniowych skróconych. Kierowca międzynarodowy może odbyć dwa skrócone tygodniowe okresy odpoczynku pod rząd (2x24h) pod warunkami:

• rozpoczął przynajmniej dwa skrócone odpoczynki tygodniowe poza granicą;
• w każdych czterech tygodniach zrealizowane zostały dwa tygodniowe odpoczynki regularne i dwa skrócone;
• po dwóch odpoczynkach tygodniowych skróconych, kolejnym odpoczynkiem powinien być tygodniowy regularny, poprzedzony rekompensatą za dwa poprzednie skrócenia – w bazie lub miejscu zamieszkania (konieczność udokumentowania powrotu/miejsca).

Uszczegółowienie i podkreślenie zakazu odbierania odpoczynków tygodniowych regularnych w kabinie pojazdu:

• zakaz dotyczy regularnych tygodniowych odpoczynków oraz postojów trwających więcej niż 45h (np. z powodu odbieranej rekompensaty);
• dodatkowe założenie, że odpoczynki 45h odbywa się w miejscu przyjaznym dla wszystkich płci z odpowiednim zapleczem sanitarnym oraz sypialnym.

Możliwość przedłużenia jazdy dziennej oraz tygodniowej o maksymalnie 1 lub 2 godziny przy powrocie do bazy lub do domu na odpoczynek tygodniowy:

• konieczność udokumentowania odstępstwa od przepisów i szczególnych okoliczności, tak jak w przypadku art. 12/561/2006 (dodatkowy ustęp w art. 12);
• obowiązek rekompensaty tego czasu z innym dowolnym odpoczynkiem w ciągu 3 tygodni;
• wydłużenie czasu jazdy o 2 godziny tylko, jeżeli kierowca odbierze 30 minut dodatkowej przerwy przed tym okresem i powróci na odpoczynek tygodniowy regularny – 45h;
• brak możliwości powołania się na omawiany paragraf przy naruszeniu zasad odpoczynków tygodniowych. Przy naruszeniu innych zasad np. odpoczynków tygodniowych, odpoczynków dziennych w załodze, jazdy ciągłej, jazdy dwutygodniowej.

Pozostałe ważne zmiany:

• możliwość przerwania na promie odpoczynków tygodniowych – 24h oraz 45h (przy 45h muszą zostać spełnione dodatkowe warunki – podróż 8h i kabina sypialna);
• dodatkowe wyłączenia z 561/2006, np. pojazdy przewożące gotowy beton;
• inne zmiany np. obowiązek rejestracji powrotów, symbole państw na wykresówkach, zmiana zasad przerw w załodze.

Pakiet mobilności 2022 – kolejne zmiany

Pakiet mobilności – delegowanie

Pakiet mobilności 2022, to zmiany, które wejdą w życie w pierwszym kwartale i dotyczą najbardziej kluczowych kwestii dla polskich przewoźników. Dlaczego? Już od 2 lutego 2022 roku na terenie wspólnoty kierowcy będą musieli otrzymywać pełne wynagrodzenie minimalne adekwatne do kraju, w którym wykonują usługę. Wyłączone z tego będą przejazdy tranzytowe, a także transport bilateralny z i do Polski. Dotyczyć będą za to przejazdów kabotażowych, czyli jeśli kierowca polskiej firmy przewozi towar na terenie innego kraju Unii lub cross trade, czyli z jednego państwa unijnego do drugiego, innego niż siedziba przewoźnika. Podsumowując:

Pod delegowanie nie będą podlegać:

• tranzyt (przejazd bez załadunku lub rozładunku);
• przewozy dwustronne/bilateralne (przewóz międzynarodowy do kraju siedziby lub z kraju siedziby) wraz z maksymalnie dwoma dodatkowymi załadunkami/rozładunkami (spełniając dodatkowe warunki).

Pod delegowanie podlegać będą natomiast firmy wykonujące:

• przewozy kabotażowe;
• przewozy typu cross-trade/przerzuty

Poniższe przykłady przedstawiają sytuacje, kiedy przewozy są objęte delegowaniem:

Przykład 1:

Kierowca wykonuje przewóz towarów we Francji z pkt. A do pkt. B (przewóz kabotażowy). W takim przypadku podlega on nowym zasadom delegowania i jego wynagrodzenie musi być większe lub równe wynagrodzeniu kierowcy francuskiego.

Przykład 2:

Kierowca wykonuje przewóz towarów z Niemiec do Francji (przewóz cross-trade). W takim przypadku podlega on nowym zasadom delegowania i jego wynagrodzenie musi być większe lub równe wynagrodzeniu kierowcy niemieckiego za część godzin przepracowanych w Niemczech oraz wynagrodzeniu kierowcy francuskiego za część godzin przepracowanych we Francji.

Przykład 3:

Kierowca wykonuje przewóz towarów z Polski do Francji  (przewóz dwustronny), przejeżdżając przez Niemcy (tranzyt). W takim przypadku wynagrodzenie polskiego pracownika na całej długości trasy wynika jedynie z polskiego ustawodawstwa.

Uwaga – jedną z najważniejszych zmian dla polskich przewoźników wynikających z pakietu mobilności 2022 będzie brak możliwości zaliczenia należności z tytułu podróży służbowych (delegacji) składających się z diety i ryczałtu noclegowego na poczet wynagrodzenia za pracę za granicą. Należy zwrócić uwagę, że podane należności stanowią na ten moment od 50% do 75% miesięcznej wypłaty netto kierowcy.

Pakiet mobilności 2022 – wyliczanie wynagrodzenia minimalnego od nowego roku

Po wejściu w życie pakietu mobilności 2022, a dokładnie od 2 lutego roku kierowcy wykonujący przewozy cross-trade oraz kabotażowe będą podlegać w pełni pod nową dyrektywę o delegowaniu pracowników, w tym pod zagraniczne układy zbiorowe i wszystkie dodatki w nich zawarte.

Ani przepisy ustawy Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 108, z późn. zm.) ani rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r., poz. 167), nie określają, które części należności z tytułu podróży służbowej są zwrotem za faktycznie poniesiony wydatek, a zatem należy uznać, że całość tych należności jest zwrotem tych wydatków.

Powyższe oznacza, że jak zacznie obowiązywać pakiet mobilności 2022, to  po 2 lutym, polscy przedsiębiorcy będą musieli wypłacać kierowcom diety i ryczałty za nocleg, których nie będzie można zaliczyć do zagranicznego wynagrodzenia oraz dodatek wyrównawczy będący różnicą płacy polskiej i należnej zagranicznej pomimo, że zwiększone koszty utrzymania pracownika zostaną zrekompensowane znacznie wyższym wynagrodzeniem otrzymywanym za czas pracy objętej przepisami o pracownikach delegowanych – równym płacy otrzymywanej przez kierowców zatrudnionych w tzw. państwach przyjmujących.

Utrata dobrej reputacji

Już teraz, należy mieć świadomość, że koszty utrzymania kierowców wzrosną, niezależnie od tego, czy przed pakietem mobilności 2022 zmienią się polskie przepisy. Firmy transportowe powinny przygotować się na to, że trzeba będzie bardzo dokładnie wyliczać, ile należy dopłacać kierowcy, który zacznie podlegać przepisom pakietu mobilności w transporcie międzynarodowym.

Warto pamiętać, że za brak spełnienia dotyczących obowiązków delegowania, nie będą grozić jedynie kary finansowe, ale także utrata dobrej reputacji przewoźnika, a co za tym idzie nawet zawieszenie licencji.

Pakiet mobilności 2022 – pozostałe zmiany

Pakiet mobilności do 3,5 tony

Wprowadzenie obowiązkowych tachografów odbędzie się etapami i nie będzie dotyczyć wszystkich pojazdów poniżej 3,5 tony dopuszczalnej masy całkowitej.

Nowymi regułami zostaną objęte wyłącznie międzynarodowe przewozy rzeczy pojazdami od 2,5 do 3,5 tony DMC. Oznacza to, że ten wymóg nie będzie dotyczył przewoźników poruszających się wyłącznie po terenie kraju oraz tych, którzy busami przewożą ludzi. Wyłączenie dotyczy także międzynarodowych przewozów na potrzeby własne.

Ponadto  pojawi się wymóg w kwestii spełnienia warunków, dotyczących przewoźnika drogowego oraz uzyskania licencji transportowej. Dodatkowo będzie trzeba zabezpieczyć finansowo pojazdy do 3,5 tony. Kwoty zabezpieczenia zostały ustalone w wysokości 1800 euro na pierwszy pojazd oraz 900 euro na każdy kolejny.

Od 1 lipca 2026 roku obowiązywał będzie wymóg montażu i użytkowania tachografów w pojazdach od 2,5 do 3,5 tony DMC i stosowania się do reguł dotyczących czasu jazdy i odpoczynku kierowców.

Wymiana tachografów – inteligencja drugiej już generacji

Automatyczna rejestracja przekroczeń granic w krajach UE, możliwość rejestracji miejsc rozładunku i załadunku, rejestracja rodzaju przewozu (rzeczy/osób) i zabezpieczenie sygnału GNSS – to najważniejsze zmiany przygotowywane dla tachografów w najbliższych latach. Niestety wprowadzenie tych zmian, a w szczególności zabezpieczenia sygnału GNSS nie pozwala na aktualizację obecnie znanych urządzeń, wymuszając ich wymianę. Jak będzie się to odbywać?

Punktem, od którego należy liczyć czas, jest publikacja przepisów pakietu mobilności. Od tej daty, maksymalnie w ciągu 12 miesięcy zostanie opublikowane rozporządzenie zawierające szczegółowe techniczne wymagania dla nowego typu tachografów – prace są już na ukończeniu.

Dwa lata po ogłoszeniu przepisów technicznych, prawdopodobnie będzie to wrzesień 2023 roku, nastąpi pierwszy etap wymiany, czyli obowiązek montażu nowych tachografów wyłącznie w nowo rejestrowanych pojazdach. Oznacz to, że pierwszy etap odbędzie się na zasadach podobnych do tych z czerwca 2019 roku, kiedy wprowadzane były tachografy inteligentne pierwszej generacji.

Drugim etapem, który nastąpi już prawdopodobnie w grudniu 2024 roku, będzie obowiązkowa wymiana w transporcie międzynarodowym tachografów analogowych oraz cyfrowych (ale nie inteligentnych) na tachografy smart drugiej generacji.

Trzeci etap wymiany tachografów inteligentnych pierwszej generacji w transporcie międzynarodowym na tachografy inteligentne drugiej generacji, nastąpi prawdopodobnie we wrześniu 2025 roku. Wtedy również wszystkie pojazdy powyżej 3,5 t w ruchu międzynarodowym zostaną wyposażone w tachografy inteligentne drugiej już generacji. 

Interesujące pozostają dwie kwestie – brak daty wymiany tachografów w przypadku wykonywania wyłącznie krajowych przewozów oraz narażenie się na dodatkowe koszty wymiany tachografów w nawet 2-letnich pojazdach w momencie, kiedy przewoźnik kupi nowe pojazdy z tachografem inteligentnym pierwszej generacji np. w sierpniu 2023 roku.

Pakiet mobilności 2022 – zagrożenia

Przyjęte regulacje stawiają znak zapytania przy rentowności wykonywania wielu przewozów. Już wkrótce może się okazać wielu przewoźników mających konkurencyjne ceny, może ich nie utrzymać na dotychczasowym poziomie. Pakiet mobilności 2022 – co nas czeka? W zależności od typu wykonywanych przewozów wzrost kosztów wyniesie od 20  do nawet 100 proc. Przykładowo, jeżeli teraz kierowca zarabia 7 tys. zł „na rękę”, a podstawa wynosi 3600 zł brutto i reszta jest dopełniona nieopodatkowanymi ryczałtami i dietami, to łączny koszt pracodawcy wynosi 8700 zł brutto. Przy założeniu, że poza granicami kraju wykonuje więcej przewozów podlegających przepisom pakietu mobilności, to od lutego 2022 roku ten koszt, może wzrosnąć nawet do 14 tys. zł brutto.